Spiegeltje Aan De Wand

In het ideeAteljee hebben we een bijzondere workshop gehouden over zelfbeeld, schaamte en persoonlijke groei. De deelnemers deelden openhartig hun ervaringen, waardoor dit verslag gevuld is met waardevolle inzichten die voor iedereen met een psychische kwetsbaarheid herkenbaar kunnen zijn.
Ervaringswijzer - Wijzer worden door ervaringen

De workshop werd ingeleid met een blog. (Deze is geschreven door onze schrijfredactie. We bespreken dan onze ervaringen en kiezen een onderwerp uit waar we een stukje over schrijven.) 

In de spiegel kijken: een zoektocht naar eerlijkheid en mildheid

Het begon met iets kleins. Elke ochtend als ik mijn tanden poetste, viel het me op dat ik niet naar mezelf in de spiegel keek. Mijn blik gleed erlangs, alsof ik onbewust iets vermeed. Het was geen groot drama, maar een sluimerend ongemak. Waarom durfde ik mezelf niet recht aan te kijken?

Op een dag besloot ik dat ik dat gevoel wilde onderzoeken. Ik maakte er een oefening van: elke ochtend keek ik bewust in de spiegel, een paar minuten lang. Niet oppervlakkig, maar écht kijken. Naar mijn ogen, naar mijn gezicht, naar wat ik voelde. Het voelde ongemakkelijk, alsof ik werd bekeken door iemand die alles van me wist—zelfs de dingen die ik liever vergat.

Langzaam begon ik te begrijpen waarom ik wegkeek. Soms voelde ik schaamte. Niet omdat ik er slecht uitzag, maar om wie ik op dat moment dacht te zijn. Bijvoorbeeld die keer toen ik me tegenover een vriendin groter maakte door haar onzekerheden subtiel te benadrukken. Ik wilde grappig zijn en indruk maken op de rest van de groep, maar later voelde ik hoe pijnlijk dat voor haar moet zijn geweest. Waarom had ik dat gedaan?

De spiegel liet me zien dat ik soms anderen naar beneden haalde om mezelf beter te voelen. Dat was iets wat ik had meegekregen uit mijn gezin. We gaven elkaar vaak steken onder water, alsof je alleen kon winnen door een ander kleiner te maken. Het was een reflex die ik lang niet had doorzien.

Een andere keer dacht ik terug aan een situatie op een feestje. Er was een jongen die vol plezier en zonder schaamte op de dansvloer stond te bewegen. Maar in plaats van bewondering te voelen, ergerde ik me eraan. Ik botste expres tegen hem aan, alsof ik zijn vrijheid moest breken. Pas veel later begreep ik waarom: ik voelde me niet vrij genoeg om zelf los te laten, dus probeerde ik dat gevoel bij hem te onderdrukken.

Elke ochtend voor de spiegel begon ik met dat soort gedachten en gevoelens te werken. Het was geen gemakkelijke oefening. Soms voelde ik me boos op mezelf, of verdrietig omdat ik zag hoe schaamte uit mijn jeugd me nog steeds in de greep had. Maar het hielp me ook om te ontdekken wanneer mijn schuldgevoel terecht was, en wanneer ik te streng was voor mezelf.

Ik leerde het verschil tussen schaamte die niet klopte—zoals de schaamte voor bepaalde angsten of emoties die menselijk zijn—en schaamte die me hielp groeien. Bijvoorbeeld de pijn van inzien dat ik iemand had gekwetst. Maar in plaats van mezelf daar volledig door te laten verteren, probeerde ik iets nieuws: mezelf toespreken met compassie. “Je bent menselijk. Je hebt fouten gemaakt, maar je kunt leren. Wat kun je de volgende keer anders doen?”

Na een jaar voor de spiegel merkte ik dat mijn blik zachter werd. Ik kon naar mezelf kijken zonder weg te draaien. Niet omdat ik perfect was geworden, maar omdat ik eerlijker en milder naar mezelf durfde te kijken. En dat voelde bevrijdend. Want de spiegel werd geen vijand meer, maar een plek waar ik mezelf stukje bij beetje beter leerde kennen.

Daarna deden we oefening. (We verzinnen deze oefeningen met de trainersredactie.) Mensen noteerden uitspraken die zij over zichzelf deelden. Er waren twee spiegels om in te kijken. De kritische spiegel: Voor situaties waarin gedrag verbetering vraagt, bijvoorbeeld omdat het jezelf of anderen heeft geschaad. En de compassiespiegel: Voor eigenschappen of gevoelens die je misschien moeilijk vindt, maar waar je mild en accepterend naar mag kijken. Met de hele groep bepaalden we bij welke spiegel je uitspraak zou kunnen passen en hoe je dan tegen jezelf zou kunnen spreken. Hierna volgde een discussie:

Persoonlijke ervaringen met schaamte en zelfreflectie

Veel deelnemers spraken over de rol van schaamte in hun leven. Sommige schaamte kwam voort uit het verleden, andere uit hun dagelijks leven.

"Ik heb wel slechte dingen gedaan. Ik wist toen niet beter, maar ik vind het nog steeds moeilijk. Ik krijg er buikpijn van als ik eraan denk."Dit toont hoe diep schuldgevoelens kunnen zitten, zelfs wanneer men beseft dat ze voortkwamen uit onwetendheid. Hier zit de wijsheid in de erkenning van gevoelens, een cruciale stap richting zelfcompassie.

"Ik heb behoefte om te biechten, omdat ik lang grenzeloos was. Ik had schijt aan anderen, dat is niet helemaal weg, maar ik ben er bewuster van." Het verlangen naar vergeving en inzicht geeft aan dat bewustwording een belangrijke sleutel is om te veranderen.

"Ik voel schaamte dat ik nog een stukje asocialiteit heb. Ik denk dat ik meer ben dan een ander."Deze uitspraak getuigt van eerlijkheid over eigen tekortkomingen. Het feit dat deze deelnemer nu feedback accepteert, wijst op groei.

De invloed van opvoeding en zelfbeeldontwikkeling

"Mijn zelfbeeld is weinig ontwikkeld doordat ik vroeger weinig te zeggen had. Dan heb je niet eens een zelfbeeld." Een schrijnend voorbeeld van hoe gebrek aan ruimte om jezelf te uiten, invloed heeft op de vorming van het zelfbeeld.

"Je ouders moeten je leren reflecteren; ‘wat denk je er zelf van?’ Zo word je minder afhankelijk van de goed- en afkeuring van anderen." Dit is een belangrijke wijsheid: reflectie helpt om onafhankelijkheid te ontwikkelen en jezelf beter te begrijpen.

"Ik ben mijn eigen zelfbeeld aan het ontwikkelen." Dit laat zien dat het nooit te laat is om te werken aan een gezond zelfbeeld.

Zelfcompassie versus zelfkritiek

"Als je geen compassie voor jezelf kan voelen, dan is het ook moeilijk voor een ander op te brengen." Een waardevol inzicht: zelfcompassie vormt de basis voor empathie naar anderen.

"Ik praat wel streng naar mezelf, dat brengt niet echt verandering teweeg." Dit toont de beperkingen van zelfkritiek. Zachte zelfreflectie leidt vaak tot duurzamere verandering.

"Als je jezelf liefde kunt geven, heb je anderen niet nodig." Dit inzicht benadrukt dat innerlijke kracht en acceptatie belangrijker zijn dan externe bevestiging.

Rebellie, karakter en sociale verwachtingen

"Ik was lang rebels. Als meisje had ik altijd een hekel aan jurkjes. Als ik die aanhad, zorgde ik voor modder of een winkelhaak, zodat ik weer een spijkerbroek kreeg." Deze uitspraak benadrukt hoe rebellie soms een vorm van zelfexpressie is.

"Je karakter bepaalt of je je aanpast of in de tegenactie gaat." Hieruit spreekt de wijsheid dat zelfreflectie niet alleen gaat over aanpassing, maar ook over weten wanneer je je mag verzetten.

De invloed van de samenleving op het zelfbeeld

"Je begint je te ontwikkelen vanuit de ogen van een ander. Door vallen en opstaan doe je kennis over jezelf op." Dit wijst op de kracht van ervaringen. Het bevestigt dat we onszelf leren kennen door interactie met de buitenwereld.

"Je kunt je tegen de samenleving verzetten, maar we maken zelf de regels."Een interessante wijsheid: zelfs als je de regels van de samenleving niet accepteert, ben je er vaak zelf onderdeel van.

"Eerst ga je in op verwachtingen van de buitenwereld, die stuurt je naar waar je niet wilt zijn. Je moet kracht leren hebben om daar tegenin te gaan." Dit inzicht benadrukt het belang van innerlijke kracht om je eigen pad te volgen.

"Wie je zelf bent, bepaal je ook in verhouding tot anderen, maar dan moet je de juiste verhouding vinden." Een wijs inzicht dat benadrukt dat balans cruciaal is: niet te afhankelijk van anderen, maar ook niet volledig afgesloten.

Groei door ervaringen en fouten

"Door fouten te maken leer je jezelf kennen. Als je daar zonder kleerscheuren uitkomt, krijg je geloof in jezelf." Dit benadrukt dat fouten essentieel zijn voor zelfontwikkeling.

"Ik lig zeker niet wakker van hoe ik vroeger was. Ik was toen een ander mens. Dat was toen, dit is nu." Een krachtig voorbeeld van loslaten en verdergaan met zelfcompassie.

Slotreflectie

Tijdens deze workshop deelden deelnemers hun persoonlijke verhalen en groeiprocessen. Wat opviel, was de kracht van erkenning: het erkennen van schaamte, fouten, maar ook van persoonlijke groei. De weg naar een gezond zelfbeeld is niet rechtlijnig, maar door ervaringen te delen, kunnen we samen wijzer worden.