Help, ik schaam me voor je
In het ideeAteljee
Plaatsvervangende schaamte
Plaatsvervangende schaamte is een gevoel dat ontstaat als iemand anders zich op een manier gedraagt waar jij je ongemakkelijk of schaamtevol door voelt. Maar hoe ga je hiermee om? Moet je het bij jezelf houden of de ander erop aanspreken? In het ideeAteljee hebben we deze vraag onderzocht door ervaringen en inzichten te delen. Hieronder lees je het verslag.
Een persoonlijke ervaring
Een deelnemer vertelde hoe hij zijn vriendin aan zijn ouders had voorgesteld. Zijn moeder, die normaal wat teruggetrokken is, deed opeens een typetje van een bekende tv-show. Dit zorgde voor een ongemakkelijke situatie. De deelnemer voelde plaatsvervangende schaamte en probeerde het gesprek snel op een ander onderwerp te brengen. Achteraf zei zijn vriendin dat zij het helemaal niet als ongemakkelijk had ervaren. Dit bracht de vraag naar boven: waar kwam die schaamte vandaan?
Reflectie: bij jezelf kijken of de ander aanspreken?
Tijdens het gesprek kwamen verschillende inzichten naar voren:
- Bij jezelf kijken: Plaatsvervangende schaamte zegt vaak meer over jouw eigen normen en verwachtingen dan over het gedrag van de ander. Door te reflecteren op waarom je schaamte voelt, kun je jezelf beter leren begrijpen.
- De ander aanspreken: Soms kan het waardevol zijn om je gevoel te delen zonder te oordelen. Dit kan bewustzijn creëren en beide partijen helpen anders naar het gedrag te kijken.
Projecteer je niet te veel op de ander?
Een belangrijke vraag die naar voren kwam: waarom voel je je verantwoordelijk voor het gedrag van een ander? Het gedrag van iemand anders zegt niets over jou. Misschien ervaart een derde persoon, zoals in het voorbeeld de vriendin, het gedrag juist als leuk of onbelangrijk. Door te checken hoe anderen het zien, kun je ontdekken dat jouw schaamte vooral jouw eigen projectie is.
Grenzen en cultuurverschillen
Hoewel reflectie belangrijk is, zijn er ook grenzen. Soms is het nodig om je af te vragen of het gedrag van een ander jou negatief beïnvloedt. Daarnaast spelen culturele verschillen een rol. Wat in de ene cultuur normaal is, kan in een andere vreemd lijken. Slurpen tijdens het eten is bijvoorbeeld normaal in Japan, maar kan in Nederland ongepast voelen.
Levenslessen
Naarmate je ouder wordt, kun je plaatsvervangende schaamte beter relativeren. Vaak voel je schaamte voor dingen die je zelf ooit hebt gedaan. Het helpt om anderen de ruimte te geven om te leren en fouten te maken. Een deelnemer merkte op: “Ik schaamde me vroeger als mijn broer in gezelschap heel luidruchtig lachte. Nu zie ik dat het meer over mijn eigen onzekerheid ging dan over zijn gedrag.”
Onze visie
Plaatsvervangende schaamte zegt vaak meer over onze eigen normen en verwachtingen dan over het gedrag van de ander. Het kan een uitnodiging zijn om onze grenzen en percepties beter te begrijpen. Door je gevoel te onderzoeken en anderen in hun waarde te laten, kun je groei en verbinding creëren.